علی بن حسن طبرسیابوالفضل، علی بن حسن بن فضل بن حسن طبرسی فرزند حسن بن فضل طبرسی مؤلّف کتاب مکارم الاخلاق و نوه امین اسلام فضل بن حسن طبرسی صاحب تفسیر گران‌سنگ مجمع البیان است. ۱ - ولادتاو ابوالفضل، علی بن حسن بن فضل بن حسن طبرسی است. او فرزند حسن بن فضل، صاحب کتاب مکارم الاخلاق و نوه امین اسلام فضل بن حسن طبرسی، مؤلف تفسیر مجمع البیان و از بزرگان قرن ششم هجری می‌باشد. ۲ - خاندانیکی از خاندان‌های سراسر افتخار دوران اسلامی خاندان طبرسی است. علی بن حسن بن فضل طبرسی از حیث علم و دانش سرآمد روزگار خویش بود و در تقوا و زهد نیز حرف اول را می‌زد، چنان که از کتاب مشکاة الانوار او کاملا پیداست. پدر او حسن بن فضل بن حسن طبرسی مؤلف کتاب مکارم الاخلاق، از بهترین شاگردان پدر خویش محسوب می‌شد و دنباله رو مکتب پدر در علم و تقوا بود. جد او امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی نیازی به توصیف ندارد و تفاسیر مجمع البیان و جوامع الجامع او از اولین کتابهایی است که هر محقق و طالب علم در ابتدای راه می‌بیند و مطالعه می‌کند. در مقام و منزلت این خاندان همان بس که علامه مجلسی چون به نام آنان رسیده می‌گوید: «خاندان طبرسی از حیث شهرت و علم آنچنان معروفند که چون خورشید در وسط آسمان می‌درخشند و نیازی به توصیف ندارند.» ۳ - نسبتدر مورد نسبت طبرسی و این که ریشه این کلمه چیست و منسوب به کجا است بحثهای فراوان شده است. بیشتر بزرگان آنان را از طبرستان مازندران می‌دانند ولی همگی یک سخن را تکرار کرده‌اند و چنین به نظر می‌رسد که منبع حرف یک نفر باشد و بقیه سخن او را نقل کرده‌اند. با توجه به شواهد و قرائن موجود این کلام صحیح نیست چنان که محقق ارجمند، علامه سید محمدمهدی سید حسن خرسان در مقدمه کتاب اعلام الوری بحث مفصلی در این زمینه دارد. نسبت صحیح طبرسی طبرستان نیست، چرا که منسوب به طبرستان را طبری گویند و ابوالحسن بیهقی متوفای ۵۶۵ هجری که هم عصر امین‌الاسلام طبرسی بوده و با یکدیگر آشنایی کامل داشته‌اند در تاریخ بیهقی گفته: طبرس معرب تفرش یا طبرش است که منطقه‌ای بین اصفهان تا قم و همدان بوده است. همچنین در مورد بعضی از بزرگان ملقب به طبرسی، پسوند قمی نیز دارد و این مؤیدی بر کلام ما است. ۴ - اساتیدمتاسفانه تاریخ از این قسمت از زندگانی طبرسی ساکت است و تنها نامی که در تاریخ یافت می‌شود سید جلال الدین موسوی است که از مشایخ طبرسی به شمار رفته است. البته پدر آن بزرگوار، حسن بن فضل، مؤلف مکارم الاخلاق نیز از جمله اساتید او محسوب می‌گردد. ۵ - تالیفات۱- نثر اللآلی ۲- کنوز النجاح، که سید ابن طاووس در مجمع الدعوات و المجتنی از آن نقل کرده و کفعمی نیز در مصباح به آن استناد کرده است. بنابراین در اصل کتاب شک و شبهه‌ای نیست و تنها اشکال در استناد آن است؛ چرا که احتمال قوی داده شده که این کتاب از امین الاسلام طبرسی، جد علی بن حسن باشد. ۳- مشکاة الانوار، این کتاب تنها کتابی است که به طور کامل به ما رسیده و از حیث استناد هم مشکلی ندارد. البته خمیر مایه این کتاب مربوط به پدر آن بزرگوار بوده که پس از وفات او فرزندش کتاب را آماده کرده و با اضافات منتشر نموده و در مقدمه آن نیز مطلب را تذکر داده است. ۶ - وفاتمتاسفانه تاریخ ولادت و وفات این عالم بزرگوار معلوم نیست؛ اما با توجه به تاریخ وفات جد آن بزرگوار امین الاسلام طبرسی که سال ۵۴۸ هجری است و اینکه به احتمال زیاد او جدش را درک کرده تاریخ وفات او را حدود سال‌های ۶۰۰ هجری می‌دانند. ۷ - عناوین مرتبطمشکاة الأنوار فی غرر الأخبار (کتاب) ۸ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : علمای قرن ششم
|